ปัดฝุ่นเรื่องเก่าไทย ๓..สรรพลี้หวน

ปัดฝุ่นเรื่องเก่าไทย ๓
สรรพลี้หวน..วรรณกรรมลี้ลับแห่งแดนใต้

   ข้าพเจ้านี้ชอบอ่านหนังสือมาตั้งแต่ยังเป็นเด็ก หนังสือที่อ่านที่ซื้อมีมากมายจนไม่มีที่จะเก็บ นานๆทีก็ต้องเอาไปบริจาคเสียบ้าง แล้วก็ซื้อสะสมไว้อีกเหมือนเดิม การซื้อหนังสือก็ซื้อบ่อยมากแทบทุกสัปดาห์ สาเหตุเพราะข้าพเจ้าเป็นคนอ่านหนังสือหมดเล่มเร็ว

   มีหนังสือเพียงไม่กี่เล่มที่ข้าพเจ้าอ่านจบช้ากว่ามาตรฐานของตนเอง ที่อ่านช้าก็เพราะต้องพินิจพิเคราะห์ทำความเข้าใจนั่นเอง บางเล่มอ่านหลายรอบก็ยังจับความได้ไม่หมดเพราะเข้าใจยาก และหนึ่งในหนังสือที่ข้าพเจ้านี้อ่านจบช้าก็คือ สรรพลี้หวน

   ซึ่งทุกวันนี้ข้าพเจ้ายังมั่นใจว่า ตนเองยังผวนคำไขความเร้นลับของสรรพลี้หวนได้ไม่ครบ 

สรรพลี้หวนเป็นวรรณกรรมเก่าแก่ของชาวใต้ แต่ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าใครเป็นผู้ประพันธ์ขึ้นหรือแต่งขึ้นในสมัยใด ได้แต่สันนิษฐานกันว่าคงจะเป็นปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา สรรพลี้หวนสำนวนเก่าพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกเมื่อ ๑๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๑๖ โดยขุนพรหมโลก (นามแฝง) ซึ่งผู้พิมพ์ให้ความเห็นไว้ว่า ผู้แต่งอาจเป็นชาวนครศรีธรรมราช แต่งขึ้นประมาณ พ.ศ. ๒๔๒๕ – ๒๔๓๙

   หนังสือสรรพลี้หวนเป็นคำกลอนแบบกลอนแปด เนื้อเรื่องเป็นเรื่องลี้ลับของพื้นที่เร้นลับที่มีขนาดประมาณฝ่ามือ ท่านผู้แต่งนั้นแต่งได้ลึกลับชวนให้ครุ่นคิดต้องแปลไทยให้เป็นไทยตลอดเวลา ผู้อ่านต้องคิดแปลตามไปด้วย โดยแปลคำผวนนั่นเอง ความเร้นลับของสรรพลี้หวนจะไขออกได้ก็ด้วยการผวนคำเท่านั้น เอาแค่ชื่อหนังสือพอผวนคำก็หนาวแล้วคือ 
                     สรรพลี้หวน = สรรพ(ศัพท์) ล้วน.....

วัดพระแก้ว

   ขอเชิญท่านค้นหาและไขความลี้ลับแห่งสรรพลี้หวนได้ ณ บัดนี้

   เพื่อเพิ่มรสชาติในการอ่านให้ถึงใจ โปรดลองอ่านแบบสำเนียงใต้

๏ นครังยังมีเท่าผีแหน	กว้างยาวแสนหนึ่งคืบสืบยศถา
เมืองห้างกวีรีหับระยับตา	พันหญ้าคาปูรากเป็นฉากบัง
สูงพอดีหยีหิบพอหยิบติด	ทองอังกฤษสลับสีด้วยหนีหัง
กำแพงมีรีหายไว้ขอดัง	เจ้าจอมวังพระราโชท้าวโคตวย
มีเมียรักพักตร์ฉวีดีทุกแห่ง	นั่งแถลงชมเชยเคยฉีหวย
เจ้าคีแหมรูปโอเมียโคตวย	ท้าวหวังรวยกอดินอยู่กินกัน
มีลูกชาวไว้ใยชื่อใดหยอ	เด็กไม่ลอเกิดไว้ให้คีหัน
นอนเป็นทุกข์ดุกลอยิ่งคอดัน	ให้ลูกนั้นหาคู่เป็นหูรี
ต้องไปขอลูกสาวท้าวโบตัก	มันตั้งหลักอยู่ไกลชื่อไหหยี
เป็นลูกเชื้อเนื้อนิลนางหิ้นปลี	เมืองห้างชีปกครองทั้งสองคน

วัดพระแก้ว

๏ จะกล่าวข้อจอโดนเที่ยวโผนผก	ขอกล่าวยกถอดอกกับคอกถวย
ทั้งสอดองสองนายไม่ไข้ป่วย	หวังแต่รวยเที่ยวปล้นทุกหนคี
พร้อมทั้งคู่อยู่ใต้ไม้หยีหำ	พอเย็นค่ำกินเหล้าแกล้มหาวสี
หยิบน้ำพริกมาตั้งนั่งจอดี	พอเมาจี้ขอแดงแถลงกัน
ว่าคืนนี้จีหีบจีบสักบ้าน	ทั่ววิหารบ้านมีแถวคีหัน
เมื่อกินแล้วอย่ารอนั่งคอดัน	เสกแป้งยันต์เป่าลงให้ดงคอ
แขวนทิศหมอนสำคัญลงยันต์เก็ด	ผ้าชีเห็ดอย่างดีใส่ผีหอ
หยิบปืนพกนกสับใส่ดับคอ	พอดักยอคนที่จากที่มา
พอถึงเมืองโบตักแล้วพักหยุด	เข้าจีหุดไฟส่องทุกห้องหา
ยืนกินว่านดานวอเอาทอดา	พอขึ้นตาตัวแดงรู้แหงดี
เป่าอาคมลมฉีเหมือนผีหูด	ลูกหลักฉูดถูกหาของทาสี
น่านอนแอบชั่วคราวหาวเหม็นคี	เห็นแต่คลีติดไหเข้าในวัง
ถึงโบตักอัปรีย์นอนทีหับ	กำลังหลับนิ้วชี้นอนหยี่หัง
เก็บขอยหมนจนพอยอดังๆ	เจ้าจอมวังฟอดื้นค่อยลืนตา
เสียงปืนลั่นทันทีนอนพีหิง	กลีบนหิ้งพอดีมือควี้หา
ลุกตะลึงหึงหมีเรียกธิดา	พวกโจราเข้าวังดังเอาคลอ
เข้าบังคับจับตัวหัวกับผี	เอาหีบคีไม่หลุดดุดเกือบหลอ
เก็บของใหม่ไหหมีทุบตีต่อ	ใดไม่ปอยอมตายกลัวหายตี
แม่หนีเห็บเจ็บจี้ยิ่งคีหัน	โกรธตัวสั่นตบหังเข้าดังผี
ท้าวแค้นในไลเข็ดเอาเห็ดยี	เข้าราวีรอดั่งประทังกัน
ฟอกับดาดหวาดหวั่นหันดังสี	ถูกหูหมีร้องฉาวเข้ากี้หัน
ถ้าไม่ตายย้ายเด็ดให้เหม็ดยัน	กระโดดฟันดาบกินถูกหิ้นปลี
ร้องอึงมี่สีเหียวปลายเตียวแขด	ถึงเต็กแหลดอยู่ไม่ติดโลหิตฉี
เมียม้วยดิ้นสิ้นใจพึ่งไหคี	ป่าของพีขึ้นรักต้องปักคอ
ฝ่ายลูกสาวไหหยีหนีเถอะพ่อ	หยุดดักรอโจรีจะขี่หอ
สู้ไม่ไหวพ่อก็เหนื่อยเพราะเดือยปอ	ดวนก็นอชะแรลงแก่งอม
พลางร้องใช้ไหหยีรีบหนีหัน	แม่เจ้านั้นเป็นผีผู้จีหอม
ยังคงแต่ตัวพ่อเป็นจอดอม	สู้อดออมจอดลไปจนตาย
กำลังรุมดุมสอเข้าทอดับ	จะจีหับไหหยีวิ่งหนีหาย
พาหิ้งวี่ตีหัวความกลัวตาย	ไปแอบกายบังตอใต้ยอดิน
พวกโจรีตีหามออกตามสาว	พอลมว่าวพัดฉีได้กลีหิ้น
พบแต่รอยขอยหมนหล่นกลางดิน	ยิ่งหมีหินแถวทางสาบหางนี
พบสักทีคีหันได้ยันเก็ด	จะยีเท็จวิ่งสูญพาหูนสี
เที่ยวยีแหงแดงขอเดินยอดี	จับไหหยีฟังข่าวใต้ดาวยอ
พ่อเป็นตายไม่รู้เพราะหูกี	ยังเห็ดยีก็ไม่เก่งเด็งจะฉอ
ครั้นกลีหับกลับบ้านดานแทงวอ	จากใต้ยอวีหายพากายมา
เป็นกุศลหนคีตามทีหัน	กระทั่งทันโยคีฤาษีหา
เห็นกุฏีปลูกล่อศาลอดา	ค่อยพีหารีหูไหว้มูนิน

วัดภูมินทร์ จ.น่าน

๏ จะยกข้อโยคีฤาษีแหม	อยู่ที่แคมกุฏีนั่งกีหิน
เป็นอาชีพชอบพอไม่กอดิน	รักษาศิลเข้าฌาณรังขารใย
เห็นสีกานารีนั่งมีหอง	เจ้าตาร้องที่นี่ใครตีไห
เห็นหาวสีหลีหามพ่อถามไต่	มุ่งตาใสลีแหมาแต่ตัว
พ่อแม่ยายย้ายเข็ดไม่เสร็จเรื่อง	เพราะรีเหื้องจากผีคิดหนีหัว
อยู่ไม่ได้รูปหล่อหลบหอดัว	เลยปลีกตัวพีหามาถึงตี
ฟังโยคียีแหมพูดแย้มหน่อย	มีน้ำหอยนีไหตกไหลฉี
เอามือยีคลีห้าวหามเท่าชี	เล่ามุนีฟีหังอย่ากังวล
ท้าวโบตักเป็นพ่อหล่อกว่าเด็ก	ชื่อไม่เล็กมั่งมีไม่จีหน
ฉันไหหยีชอบพอทุกคอดน	เพื่อนทุกคนเห็นทักมาดักยอ
น้ำลีเหือดเลือดแท้แม่หิ้นปลี	พวกโจรีฆ่าฟันนอนดันสอ
แม่ถูกฆ่าพ่อถูกตีเอาดียอ	ดังในคลอกวาดเก็บน่าเจ็บใจ
ลูกขอพักที่นี้พอฝีหาก	ทนอดอยากสักทีตามจีไห
พ่อยินดีพีหาหลังคาใน	ห้องสีไหต่อดั้งที่บังกาย
อยู่ที่วัดหัดวิทย์สอนหิดสี	คอดีๆหัดเทศน์วิเศษหลาย
เรียนคาถมดมคอมีหลอดาย	พ่อสอนให้ทุกประการถึงหารวี
จะเหาะเหินเมฆีวิถีหาง	ถ้าว่าพลางลอยสูดขึ้นหูดถี
เจ้าตาบอกหมายจำนั่งหำดี	ทำฤทธีเหาะไปพันใดกอ
ถ้าสูงนักสักคูนีจะจีหิก	พอหายพลิกสู้ที่ธรนีหอ
ได้ทุกทางไม่ล่งใครด้งจอ	ถึงดาวยอตีหัวไม่กลัวใคร
จนย่ำดึกฝึกหัดยัดข้างเว็ด	ย้ายจนเข็ดกับฤาษีนั่งคลีไห

วัดทองนพคุณ กรุงเทพมหานคร

๏ ขอหยุดบทจดต่อเรื่องขอใด	กล่าวต่อไปโบตักทรงศักดา
เข้ามากอดหิ้นปลีนั่งคลีหำ	นับว่ากรรมของพี่พระยีหา
เคยยอดีรีหูอยู่กันมา	เจ้าลอดาแล้วน้องให้หมองนวล
เมื่อบุญยังดีๆปีกับไห	ยามไปไหนตัวพี่เคยชีหวน
ถูกถอดอกตอกตำยำยียวน	ไม่ถึงควรถึงตายแม่หายควี
ยกภูษีปีหิดแล้วปิดศพ	ชาติหน้าพบกันเล่าเถิดหาวสี
แม้นตายไปข้างหลังยังยอดี	เก็บหิ้นปลีทำศพพอจบเดือน
เธอไว้ทุกข์ดุกลอเป็นบ่อรัก	เฝ้ารีหักโศกีไม่หมีเหือน
ใกล้พอดีวิวาห์เขามาเตือน	ทอถึงเดือนบุตรโตท้าวโคตวย

๏ แสดงยอตอตั้งเกิดดังขลอ	ดุกมันลอเต็มที่เรื่องคีหวย
นายใดหยอรอดักรักหวังรวย	พร้อมโคตวยลูกบ่าวเขาเล่ามา
ว่าบังเกิดฉาวเฉินเหินขาวผี	จับเห็ดยียิงปล้นเข้าค้นหา
ยิ่งร้อนหนักดักรอรีบพอดา	ใช้บุตราใดหยอแขบกอดิน
รับข้าวน้ำหามชีฉูฉีเห็ด	เนื้อใยเก็ดหายควีกีกับหิน
แขบไปหาอย่ารอหิ้วหม้อดิน	ใส่น้ำกินตัดทางเมืองห้างชี
รีบครรไลใดหลอคอเกือบหัก	บุกรีบรักร้อนใจด้วยไหหยี
จะแต่งงานยานเว็ดไม่เสร็จที	เกิดธุลีขอดัดน่าขัดใจ
ตัดทุ่งกว้างทางใหม่ป่าไทรโขก	ต้นขลีโหกหัวหมีไม้พีไห
ล้วนหุมยีรีหาพันหญ้าไทร	น้ำคลอใดไหลคล่ำเป็นลำธาร
ลงหวิดตักลักบ้างพอสางร้อน	ข้ามดีหอนหาวยีลำธีหาร
อัศจอขอดันเกิดบันดาล	รู้เหตุการณ์ว่าวัดไม้ดัดงอ
ต้นสีขาวยาวรีขางกีหุด	ยืนก้มมุดถามไถ่เรื่องใดหลอ
ช่างคนไทยหรือเจ็กให้เด็กกอ	ใดขึ้นปอบนกุฏขอหยุดกัน
ได้จากบ้านมาไกลผมใดหยอ	ถอนใจผรอพอดีฤาษีหัน
นั่งเสกดินสอพองป้องเก็ดยัน	ถ้าคอดันใส่หายไว้ใช้เอง
นี่เจ้ามาเพียงนี้ตามครีไห	จงปราศรัยกับฤาษีอย่ากรีเหง
เจ้าอย่าหกยกคำทำกรอเดง	คนกันเองเล่าพ่อได้ยอดี
ผมเที่ยวตามคู่หมั้นจนดันสอ	หญิงที่ขอนี่หรือชื่อไหหยี
ถูกโจรปล้นตกใจเอาไหคี	ผมรีบรี่ข้ามแคว้นถึงแดนลอ
เรื่องนารีชีหักพักในกุฏ	จะยอดุจสีไหคร่าวใดหยอ
เรียกพีหามานี่เอาดียอ	ด้งมันจอนั่งถ้ามาเร็วๆ
สาวดุ้งตื่นพอดีฤาษีแหบ	ลุกขึ้นแขบทันทีเจ็บอีเหว
เอื้อมหยิบหวีสีหางอย่างม้าเร็ว	แต่งเลวๆพอเสร็จเสด็จยัง
ถึงมูนีหวีใหภิปรายถาม	ใครตีหามมานี่ระวีหัง
นี่คู่หมั้นรูปหล่อเขายอดัง	งานข้างหลังเขาจะแต่งกับแหงดี
เป็นคู่รักใดหยอน่าถอดอก	สาวยิ้มออกหัวฉาวหาวถีๆ
เล่าแต่หลังดังฟอจบพอดี	ตัวผมนี้จะพาคนเอาดลยอ
จะแต่งงานต้นปีมารีหับ	เกล็ดไปยับเมืองใหญ่บ้านใดหยอ
พ่ออย่าขัดตัดคำดำติดรอ	เด็กนั่งคลอหมีเห็นนึกเอ็นดู
ไม่หยุดรอพอดีฤาษีให้	พอกราบไหว้มุนีนั่งดีหู
สวัสดีตีหามตามคำครู	วันกินอยู่หอดีอย่ามีภัย
ทั้งกกกอปอดีอย่ามีหมอง	ให้เงินทองเกิดมีทั้งสี่ไห
รับเอาพรของพ่อลูกขอใด	ลุกขึ้นไปเดินตามพาหามตี
แล้วบีหอกออกรกยอดกหน่อย	ชมอึกอ้อยชีหำต้นดำหมี
กรูดฝีไหใยเค็ดชมเห็ดชี	ต้นยอดีเดือยปอลูกกอดิน
นนทรีย์ห่มนมหวันต้นจันทร์สัก	ไม้บ่ารักแหนหยีย่านปีหิน
พยอมเค็ดเหม็ดหมันลูกจันทร์อินทร์	เต็มแผ่นดินแน่นไปหนัดใดกอ
ชมไปพลางย่างเค็ดพบเห็ดงอก	ถอกับดอกชมเล่นให้เด็นหอ
ดอกไม่ดียีเห็ดเด็ดเกือบลอ	ดอกไม่ปออย่าทุกข์เจ้าหุกลี
เห็นไหหยีหนีเหื่อยเดินเมื่อยเหน็ด	บุกป่าเห็ดดอกขาวเหมือนหาวสี
หยุดกันไปใยเป็ดถอนเห็ดยี	เอาหีบคีพอเสร็จหายเข็ดเลย
ระอาเอือนเหมือนไข้ไม้ตีหอก	มันแทงยอกเจ็บจี้หนามตีเหย
โลหิตฉีหวีห่างยกย่างเลย	สาวไม่เคยหนามตำเข้าหำดี
พอถึงวังยังที่ต้องรีหับ	จะขอจับโคตวยแม่หวยสี
เห็นลูกบ่าวดาวยอว่าออดี	หัตถ์ชูลีไหว้พ่อยอดังๆ
ค่อยยกย่องสรรเสริญเกิดเหินหมี	เมื่อลูกนี้อยู่ไปในวีหัง
หอบเงินทองของเสร็จในเว็จยัง	ของคลีหังวังทองหัวดองทอ
พ่อรู้ข่าวฉาวเฉินพาเหินดี	นางหิ้นปลีแม่เจ้าถูกดาวหลอ
ท้าวโบตักย่อยยับดับเกือบพอ	เดือยพานอยกธงเกือบปลงชนม์
พ่อให้ลูกตามไปรับไหหยี	พาหับกลีวีหายไม่ไร้ผล
ไปแต่งงานบ้านพ่อเขาจอดน	ไม่มีคนขอดัดจะจัดการ
จัดกินเลี้ยงที่นี่วาวีหา	สุริยาทีเหียมเตรียมของหวาน
ถึงปีเหือนเดือนจอพอประมาณ	มาในงานทุกคนทั่วดนคอ
พวกแก่เฒ่าบาวยังนั่งดักล้อม	พรีทุกห้อมมากมีนั่งอีหอ
บ้างชูแว่นจุดเทียนนับเดียนวอ	เด็กมารอชีเหินเจริญพร
ชะยันโตโยเห็ดกันเสร็จสรรพ	เตรียมห้องหับวันดีนีกับหอน
หยุดรอดักลักบ้างวางไว้ก่อน	จับเป็นตอนต่อไปใดจะคลอ

วัดทองนพคุณ กรุงเทพมหานคร

๏ พอค่ำดีสีหำดำทั่วจบ	ไม่หลีหบนอนในกับใดหยอ
เกิดฝนตกสกเส็กเด็กไม่ชอ	เด็จจะยอจีหุกนอนคลุกคลี
มือพีหาฟ้าแลบอยู่แปลบปลาบ	เด็กชีหาบชายฝาหลังคาสี
พระพายฉัดพัดพวยหวยติดคี	หันยังมีนอนทนให้ดลยอ
พอเสร็จสรรพหลับดีตอนผีเหย	เงียบไปเลยเข้มแข้งปลายแด็งฉอ
ตำนีหารจารเพิ่มเอาเดิมตอ	ดังมันยอตีหั้งเรื่องยังมี

๏ ยกแม่ม่ายร้ายชื่อคนลือดัง	ยีแต่หังไม่เล็กชื่อเห็กหลี
เกิดตัณหากล้าพอไม่มอดี	ไหขึ้นคลีไม่มีคู่จะอยู่ครอง
ผัวฉันตายหายไปชื่อไคหยวย	เคยอยู่ด้วยหลายปีเฝ้าครีหอง
ไม่มีโรคติดต่อดายขอดอง	พอคนองเข้มขันเกิดหันคี
หาไม้แทงแยงเกล็ดวันเจ็ดแบก	หิบไม้แตกกล้าแข็งแคมแหงหวี
ทนไม่ไหวใยเข็ดไม่เม็ดยี	ขบทุกทีมากคนพอดลยอ
ต้องจากที่รีหูเมืองกูเกิด	พอปีเหิดแล้วอวดดีนั่งยีหอ
เคยผลาญมามากมายดายชอๆ	เด็กไม่ลอเคยตายมาหลายคน
แม้นอยู่ไปที่นี่คับคีแหบ	หาชายแอบสักทีได้ยีหน
รีบพีหาระเห็ดให้เค็ดยน	ตัดถนนที่ห่างยกย่างมา
บุกป่ารกหกพีเดินสีแหบ	ไม้ถอบแถบดีปลีกันชีหา
ออกทุ่งกว้างห่างดีมีชะตา	พบโจรป่ายีหายมาใต้ชวย
ฝ่ายโจรังหังยีออกหลีหัก	มานั่งพักคีโหกเป็นโชคสวย
จะได้ชมสมปองสองคอดวย	ผลอำนวยหามีถึงที่นอน
แม่หนูจ๋าให้พี่ขอจีหูบ	พอเห็นรูปรักจี้แม่หลีหอน
ชื่ออะไรถีหามถึงนามกร	จากนครเมืองแมนเจ้าแดนลอ
ฉันล่ำเล็กเห็กหลีจากรีหู	เป็นเมืองอยู่ไม่เก่งเด็งขี้ฉอ
ผัวฉันตายหลายปีดีไม่มอ	ใครดักยอกลี่หอมจะยอมตัว
ได้ฟังคำหำดีไม่หนีหาย	พี่อยากได้เห็กหลีเป็นผีหัว
เจ้าอย่ามีสีหาพี่พาตัว	ทำกลอดัวละอายมิใช่ดี
แม้นไม่รักวันนี้ถูกถีหุ้ง	มัดให้ยุงกัดคันยืนหันสี
เราเคยล้างหลายเด็กเห็กลีๆ	แหนบีๆใต้เหนือไม่เหลือใคร
หากท่านมีกำลังหวังดีให้	อันตรายธุลีข้างนีไห
ยอมเป็นผีหนีหายไม่หน่ายไป	สาวหักใจยอมโดนให้โหรจี
ยิ่งชอบพอถอดอกกับคอถวย	อยู่ใต้ซวยนอนแถลงกับแหงหวี
พอดุกลอเป็นทุกข์เกิดหุกลี	ท้องเมฆีลมพัดกระจัดพัง
ใบไม้ขูดบูดรักเกือบหักแหก	เสทือนแยกธรนีทั่ววีหัง
อาโปในไหลสอบนหลอดัง	พวกชาววังยิกโหนเข้าโดนคลี
พอรุ่งรางสว่างไสเสียงไกเขา	กากระเหว่าร้องอยู่ว่าหูหยี
โจรทั้งสองสิ้นชีพเพราะหีบคี	ไม่สิ้นดีรอดมค่อยสมกัน

วัดภูมินทร์ จ.น่าน

๏ จะขอโปรโบตักคอยลักเบีย	ตั้งแต่เมียเป็นผีชีวีหัน
ยิ่งกว่าถูกครีหึนเกิดมึนมัน	สอแต่ดันค่อยเขยิบขึ้นเติบแรง
พอหิ้นปลีหนีหายมาตายเสีย	แต่แรกเมียไม่มีที่จะกวีแห่ง
ไม่มีเมียไม่สุขยอทุกแดง	จะหุงแกงไม่ได้ผลเหมือนหนคี
เกิดกำลังบังอาจต้องตราดปลอก	แตกขาดออกเกลี้ยงผาวอยากหาวสี
วันเจ็ดปลอกไม่พอย่านปอดี	หาไหคีมาประดับสำหรับครัว
ไว้ใส่น้ำแก้ร้อนเป็นบอนรัก	เย็นขึ้นอักแน่นจี้ยังมีหัว
ออกสืบถามยามเพล็ดหวังเม็ดยัว	ขาดสวนครัวหิงหยีเสียปีเดียว
ออกจากที่มีหันเดินคันหัว	สืบให้ทั่วคีหังนั่งคลีเหียว
แม่ม่ายสาวหาวสีมีคนเดียว	ไม่ข้องเกี่ยวมากมายเสียดายคอ

วัดพระเชตุพนฯ กรุงเทพมหานคร

๏ สองโมงเช้าเห็กหลีหนีถอดอก	เก็บศพซอกสองผีใต้ยีหอ
ออกห่างผีมีเหินแล้วเดินต่อ	เจอะดาวยอโบตักเอาหักดี
ร้องถีหามถามทักพี่รักหยูด	พี่สักหูดอย่าหลอกบอกเห็กหลี
ท้าวโบตักอักหย่อนพูดอ่อนดี	ว่าหายตีเป็นม่ายมาหลายเดือน
ได้ของอื่นหมื่นแสนในแดนสอ	ให้ชอบพอใจพี่ไม่หมีเหือน
นี่เจ้าดีไม่มอเที่ยวตอเดือน	ทิ้งบ้านเรือนหาผัวให้หัวตี
ฟังคำพูดหูดถีคุณพี่ถาม	เห็กหลีหามตอบพลันพูดหันสี
อยากหาผัวตัวหนุ่มเอาหุมดี	ฉันยังมีเรี่ยวแรงให้แดงยอ
ม่ายต่อม่ายย้ายเด็ดไม่เสร็จเรื่อง	นั่งปลีเหื้องไม่ให้ไปเอาใดหนอ
เราใช่เหรี่ยงเชี่ยงใหม่ใดคนทอ	ดาวก็ยอกลับหลังหังก็ยี
ไม่บัดสีดีหูเป็นคู่เคล้า	นั่งคลี้หาวกลางทางยกหางถี่
รอกับดวนชวนนางกลับห้างชี	เป็นเมืองพี่ใหญ่กว้างเหมือนด้างขอ
ค่อยชมพลางเดินพลางป่ายางเกว็ด	ผักชีเห็ดแหนบีคนทีสอ
แก่นขรีหาดหนาดเหนียดเดียดเข้าซอ	ดังถึงวอพานางเข้าปรางค์นอน
น้ำห้อยยีสีเหงื่อติดเสื้อปราด	คลี่หมอนสาดตีหังนั่งวีหอน
แม่เห็กหลีหนีเหื่อยลงเมื่อยอ่อน	ท้าวเอื้อมกรจีหับไม่หลับลง
กลีเรื่องหุ้มดุมขาดกระดาษปะ	ปอกับดะคืนนี้ได้ปีหง
พลางยวนยีอีแหบล้มแนบลง	นอนเล็ดยงกอดรัดยกดัดงอ
เหมือนเอายางวางใส่ในกระบอก	ขบไม่ออกปล้ำกันปลายดันสอ
ฝ่ายเห็กหลีไม่เหนื่อยเดือยไม่นอ	เด็ดค่อยยอหยุดพักไว้สักคราว
ถ้าสีแหบแสบตับหลับเสียเถิด	อย่าปีเหิดแมลงหวี่จะคลี้หาว
เห็ดให้มอหอเด็นเป็นคราวๆ	ต่อเรื่องราวข้างท้ายแม่หายนี

วัดภูมินทร์ จ.น่าน

๏ ยกไหหยีใดหยอนอนคลอดัก	เฝ้าร่วมรักสมสองหองเป็นหนี
จะพาผัวไปไหว้หายแม่ยี	สิ้นชีวีโจรนั้นเอาดันฟอ
ยังแต่พ่อต่อดั้งคิดหวังเหวิด	กลับบ้านเกิดกลีไหชวนใดหยอ
ไหนว่าเจ้าเหื่อยปีเพราะดียอ	หยุดพักรอลีห้างให้สางคลาย
พี่จะหายามีมายีใส่	ร้านหมอไทยแหนบีเขามีขาย
ถ้าแผลมีหวีหางบีบวางปราย	อย่าปล่อยไว้แช่ดองให้หองพี
ตั้งแต่พี่ยีเห็ดท้องเจ็ดเดือน	ไม่อีเหือนอย่าไปเลยไหหยี
พอประสูติดูดรอสิ้นข้อดี	ว่าลูกนี้หยีหิงเป็นหญิงชาย
ใกล้จะถ้วนดวนกอพอครบสิบ	กลัวยีหิบยีหังนั่งยีหาย
เจ็บหิดหวีสีหาวตอนเช้าบ่าย	นอนยีหายสีแหบนึกแปลบใจ
หมอลีแหแต่หยำประจำบ้าน	คลีบอกหานว่ามานี่วีๆไห
น้องเจ็บจี้หลีเหงื่อเสื้อเปียกใน	ทนไม่ไหวสีแหบแขบให้มา
ฝ่ายเจ้าผัวใดหยอใช้หมอดัด	ช่วยปีหัดสักทีพอชีหา
แพทย์ใกล้ไกลไหคีรีบรี่มา	เข้าฟีหาคลีหำขยำลอง
พอยามดีบีหายเกือบได้การ	พวกแม่ทานหำดีนั่งมีหอง
ลมกำมัดดัดพอเห็นคลอดอง	น้ำหนีหองตีหามคลอดตามกัน
บริสุทธิ์บุตรีแม่คลีหือ	ตัดสายดือพอดีล้างสีหัน
ถ้าหอเด็นเป็นชายได้สอดัน	ช่วยปล้ำกันป้อนยาน้ำหาที
ทาขมิ้นหิ้นหวีสีตามไห	ปล้ำฟืนไฟให้ผิงพวกหิงหยี
นอนปีเหิดเกิดง่ายเหมือนหายควี	ทำไม่ชี้หนีเห็ดอยู่เจ็ดวัน
กอดบุตรีหวีเหียงนอนเคียงข้าง	เฝ้าลีห้างชีหมให้ดมถัน
ได้ห้าปีสีเห็ดเหม็ดนึกยัน	ตั้งชื่อพลันลูกสาวแม่หาวคี
ฝ่ายเจ้าพ่อยอดังนั่งเฝ้าลูบ	ก้มจีหูบค่อยชมขนหมหยี
ยังไม่กลับบ้านพ่อเฝ้ายอดี	ได้สิบปีเขี้ยวพ่อให้หลอดาว
ไว้นั่งเล่นเห็นดีเอาคีหีบ	กระโตนบีบช่วงสีแสงวีหาว
พออยู่ไปใจรักยักบ่าวๆ	ทนชั่วคราวคอยท่าสิบห้าปี

วัดทองนพคุณ กรุงเทพมหานคร

๏ ยกจอมจักรนคโรถึงโบตัก	เป็นทุกข์หนักจอมใจถึงไหหยี
กระโดดโผนโจรปล้ำแม่หำดี	วิ่งหันสีบั้นบุกถูกรุกราน
ไปเจ็บไข้ย้ายเด็ดหรือเข็ดแค้น	ยังคีแหนไม่กลับที่บุรีหาน
บอกเห็กหลีหนีหัดต้องจัดการ	สืบข่าวสารให้แจ้งทุกแหงดี
เจ้าอยู่วังยังเสร็จลงเจ็ดหน	อย่าจอดลค่อยระวังเฝ้าหังหนี
ตามรูปหล่อฉอดุดพระบุตรี	สั่งเห็กหลีเมียรักบ่ายพักตร์มา
อยู่ข้างหลังนั่งคอยคิดถอยหมอน	ความเดือดร้อนเกิดมีสีๆหา
นอนยีหัวชั่วคราวเฝ้ารอดา	อยู่ๆมาสูญเปล่าแล้วเหารี
ทั้งสมบัติเงินทองดองเจ้าขอ	ได้ไม่พอลูกสาวหาวยังสี
อีกสิ่งหนึ่งมีหลานเกิดหานบี	หองพีๆเสียหายไม่ได้เรา
ทั้งเงินทองของมีปีบนหิ้ง	ให้ลูกหญิงทั้งนี้เรากีเหา
คิดผีหาฆ่ามันจะบรรเทา	เหลือแต่เราอยู่กินแทนหิ้นปลี
ริษยาฆ่าตีให้หมีหด	กลืนสะกดนิ่งในรอไหหยี
ขยีหับดับเกียงทำเหียงบี	เรื่องพอดีใดหยอลาพ่อมา
ชวนลูกสาวหาวคีเดินคลีไห	เด็กพอใหญ่สิบสี่เข้าปีหา
ออกตรีเหียมเตรียมพ่อพารอดา	พีแต่หาสองแผ่นแหนบีๆ
พร้อมทั้งเมียลูกพ่อเดินยอดัก	บุกรีหักรักแบกป่าแหกหลี
หนามบีหาดตาดแขดเข้าแหดตี	โลหิตฉีนีไหชวนใดหอ
ใกล้ถึงเมืองห้างชีหนีๆเห็ด	ย่างตามเท็จชมชี้บอกหนีหอ
หยุดสักทีหนีเหียนเดียนตามวอ	ข้ามดอนตอปอดิดเจอะบิดา
ยืนสังเกตเนตรยลลงบนเค็ด	น้ำตาเล็ดไหลรี่ดังฉีหา
เจ้าหนีเห็ดไปใยพาใครมา	ดูหน้าตาผึ่งผายเหมือนหายควี
นี่คือลูกนี่ผัวแล้วหัวร่อ	ดอกผึ่งถอได้ฉันคราวหันสี
เมื่อปีเหิดเกิดนานรูหานบี	ชื่อหาวคีสวนเด็ดไม่เค็ดใย
ยืนถามพ่อรอดูใครอยู่วัง	ทิ้งคลีหังหมีหอยของน้อยใหญ่
เจ้าอย่าทุกข์ดุกลอเป็นยอใด	อย่าตกใจเวียงวังหังพ่อยี
พ่อเพิ่งมีเมียใหม่ใยไม่เหว็ด	ย้ายจนเข็ดรุ่งเผ็กชื่อเห็กหลี
ให้มารับหลานสาวแม่หาวคี	พร้อมไหหยีลูกสาวให้เข้าไป
ทั้งลูกเขยคนนี้ไปยีเห็ด	ปรึกษาเสร็จเห็นดีข้างนีไห
ค่อยหันหลังดังสอชวนปอใด	ประเดี๋ยวใจผีหึงมาถึงวัง
เห็นแม่เลี้ยงเหียงบีนั่งกีเหา	เธอกอเดาพูดดีแล้วอีหัง
พี่คิดถึงหึงมีอยู่ที่วัง	กลัวร้อยชั่งดิ้นรนเรื่องดลยอ
พอมาถึงไหหยีลูกสีหาว	ไหว้แม่เฒ่าเข้าไปพร้อมใดหยอ
เคารพสามถามไถ่ใดลูกคอ	นิยมยอชมเชยคลำเหยลี
เต่ากับแรดของนี้ผูกจี้ห้อย	พลีกับหอยทองแท่นค่าแหนสี
ธำรงน้อยก้อยใส่เท่าไหกี	ให้แหงดีเป็นหลานที่ผ่านมา
เหือกติดปลีฉีหีกอีกลูกเขย	ไม่วางเฉยของมีบันดีหา
เรื่องเงินทองของพ่อไม่สอดา	เครื่องเสื้อผ้าแพรพรรณหันคีๆ
เมื่อลูกชอบมอบให้ถ้าย้ายเด็ด	หมีทุกเห็ดแก่เฒ่าหาวสีๆ
เข้าดับบ้านดับช่องห้องดีๆ	ให้พวกนี้พีหักกันสักคราว
ผ้าที่นอนหมอนมีนีเหมือนหวน	พ่วยนวลๆจัดให้มีแก่หนีหาว
พอค่ำดีหมีหินไม่สิ้นคราว	น้ำค้างพราวลมโชยดอกโหยรี
เกษรร่วงหวงกลีลงยี่หุบ	ซอตามดุบหลั่งในน้ำไหสี
ท้าวชวนเมียเคลียคลอพาหอดี	หามเท่าชีเข้าพักเถิดรักเรา
เข้าสู่ที่คลีไหถอนใจหือ	เอื้อมจับมือสามีให้กีเหา
หันมันคียีขาทำตาเพรา	พระง่วงเหงาทีหับระงับเลย
พอแสงทองส่องดีสีเหงาๆ	เสียงไก่เขาขันถี่ว่าสีเหย
สดุ้งดีลีเหียปลุกเมียเลย	พระกรเชยสีหันไม่ผันแล
ทำหน้าสิ้วนิ้วชี้เอาสีไห	หลับกระไรป่านฉะนี้ไม่ปลีแห
สดุ้งตื่นขืนไอไหวตัวแปร	นอนคิดแต่ลบล้างให้ห้างรี
เอาบุตรีถีหวงคิดลวงหลอก	จับบีหอกลอยแพกระแสศรี
ท้าวโบตักเป็นผัวกับหัวกลี	พูดกันที่ห้องหับประดับลอ
มาอยู่นานบ้านมีตั้งสี่ห้อง	ได้แต่ของโน้นนี้กับหนีหอ
เครื่องผ้าผ่อนช้อนขันหัวดันกอ	เด็ดค่อยยอกลีหับลากลับเมือง
ว่ากะไรไหนพูดทำบูดรัก	อย่าหมองพักตร์โสกีชำลีเหือง
พี่ไม่ห้ามยามเพล็ดไม่เข็ดเคือง	การกลับเมืองเยี่ยมทาษพวกหาดยี
จะขอหลานผ่านทางป่ายางเกว็ด	ยามเสด็จเป็นเพื่อนข้ามเหือนถี
พาก็พาอย่าละเมิดให้เหิดปี	ไหไม่หยีเที่ยวระเห็ดเค็ดจะยน
เรียกหาวคีมีหน้านั่งถ้าคร่าว	ฟังพ่อเฒ่าเรียกถี่เหมือนยีหน
นั่งก้มพักตร์ตักบายกลายยุบล	เห็นขอยหมนค่อยแจ้งรูแหงดี
บอกแม่พ่อยอดกเดือนหกกลับ	ขยีหับลาเสร็จออกเห็ดหนี
ป่ารีห้างทางรกเดินหกฟี	ถึงนทีลีเหทะเลวน
แล้วคาดแพยาวรีไม้สีหาม	เชือกผูกข้ามฉีกฝอยย่านขอยหมน
สาวไม่นีในหึกรู้สึกตน	ว่ากอดลแม่เฒ่าของหาวคี
ใช้ให้ลงไปรอถอกับดอก	ถีบแพออกปล้ำกันรูหันสี
พอฉาบฉายใกล้ลึกหึกบีๆ	เห็นพอดีต้องม้วยเรื่องหวยคัว
กระโดดน้ำหามพลีนทีหอน	หยุดพักร้อนริมฝั่งนั่งหวีหัว
กับไปเยี่ยมผัวรักไม่กลักบัว	แจ้งดีชั่วเรื่องราวของหาวคี

วัดทองนพคุณ กรุงเทพมหานคร

๏ จับถึงสาวหาวสีนั่งปีหิด	ยามสถิตย์ลอยแพแหเป็นหมี
ไม่รู้เลยว่าเขาทำใจหำดี	หองยังพีตกอับมาคับปาง
ต้องน้ำเชี่ยวเตียวแสดแสงแดดส่อง	นั่งมีหองโศกีไม่สีหาง
เกิดธุลีทีแหกแพแตกต่าง	ล่มลงกลางสมิหุดเกาะหยุดมา
ฝูงมัจฉาพาฉีนึกสีแหบ	เข้าว่ายแอบหาปลีเที่ยวพีหา
ผลบรรดาลหานบีมีชะตา	เทวอดาสีหงษ์ไม่ปลงชนม์

๏ จะจอดับจับข้อเทวอเดช	ปรารภเหตุสว่างสีห่างสีหน
วิชะยันหันเห็กจอเด็กจอดล	พิมานบนสีหำไม่เห็นดำเห็นดี
สถิตย์แท่นนพรัตน์เวียนหัตถ์เวียนหัว	สดุ้งตัวปีหามหันสามหันสี
นั่งกอดมลมพังพอดังพอดี	หรือไหคีแตกรานลักบานลักบน
หรือใครบวชสวดยัดนอควัดนอกเว็จ	ยังไม่เสร็จหลับไหลบีไหบีหน
แสนลำบากอยากจะรู้ขอดูขอดล	โลกสากลสีหาบลักบาปลักบาม
สร้างปาณาหาผิดตีหิดตีหอย	บาปเล็กน้อยมีทั่วไหลขั้วไหลขาม
ไม่เบาถ้อยน้อยเล็กหลอเด็กหลอดาม	ลงมองตามบูรทิศเสียงปอดิดปอดัง
หรือในโลกภิภพพีหบพีหัก	พอถอดหลักมองดูทั่วรีหูรีหัง (รัว)
เห็นเด็กน้อยลอยคอไม่ยอดัง	เปลือกหนีหังเขียวเหน็จเหมือนเห็ดยี
ถึงคีหันวันครึ่งไม่ถึงตาย	นอนปีหายน้ำเชี่ยวรูเหียวขี
นั่งดีหูรู้กาลหลานหิ้นปลี	ลูกไหหยีโบตักดักเต็มตอ
อีเห็กหลีแม่เฒ่าไม่เย้าเข็ด	มันฆ่าเสร็จภายหลังหวังดีหอ
คนใจบาปหาบสีไม่ดียอ	เอาดกชอเสียให้ตายอย่างไว้ปราณ
กูต้องลงไปช่วยหวยยัวสี	ใหผึ่งหยีวีหงน่าสงสาร
หยิบก้อนดินเข้าทาก่อเทวอดาน	ปฏิหารคลี่หิงแล้วทิ้งโยน
ลงขวางหน้าพอดีไม่กลีไห	ทิ้งลงไปเสียงถนัดชื่อเกาะถัดเกาะโถน
ให้ล่ำเล็กเด็กหล่อเข้าจอโดน	ละลอกโตนยีแหงเข้าแขวงบัง
แล้ววีหับกลับที่วิชีไห	สำรวมใจอินทรีย์ไม่หวีหัง
เดียวจีหึงถึงหาดคลื่นสาดดัง	ขึ้นกระทั่งเกาะถิ่นฟักหินกี
กำลังหิวลีวลอยลูกขอยหมอง	เห็นสุกพองเอื้อมปลิดจุกหิดหนี
ล้วนผลาหากินเก็บหินจี	หอยทะยีกลีเหือเนื้อข้าวปลา
บริโภคโหกชีไม่ขีหาด	เหมือนปีศาจจีห้าวเฝ้ารักษา
อยู่เกาะถิ่นกินหลับสับปอดาห์	เรือไหนมาถีหามจะข้ามไป

วัดโพธิ์ชัย จ.เลย

๏ ยกเห็กหลีหยีหับคิดกลับหลัง	พอถึงวังกรุงศรีบุรีไห
เห็นโบตักถักบอกกำขอกไท	เข้าพิไรกอดองค์ให้ดงลอ
ว่าหาวคีเจ้าหลานสาวข้ามหารหมี	ห้วยยาวรีน้ำเชี่ยวหัวเดียวขอ
แพก็แหกแตกพราวเป็นดาวยอ	ลงลอยคอว่ายดำรูหำดี
ถูกน้ำเชี่ยวเหียวหนีไม่สีเหือก	ฉันกลิ้งเกลือกสุดแรงจนแหงหวี
หาไม่พบหลบหน้าพาหามี	พระเดชพี่มองเห็นเด็นหรือออ
ท้าวยีเหงื่อเหลือเมียมาเสียหลาน	นั่งต่อด่านทำฤทธิ์หัวดิดฝอ
บอกหิ้นปลีลูกเขยพาเดยลอ	เด็กไม่ชอตามกันพาหันดี
เดินริมฝั่งหังยีไม่หมีเห็น	จำปอเด็นตามเฝ้าหาวลูกสี
ถ้าสีหวนจวนศพเอาหบกี	พร้อมไหหยีโบตักเที่ยวดักรอ
ถึงเวลาสายันห์หันดังหวี	ชวนเห็กหลีกลับไปเถอะใดหยอ
ไม่พีหบหลบกันดันทุกออ	ดังกลับรอฟังข่าวอยู่อ่าวใด
พอเย็นย่ำค่ำดีจะคลีหำ	ชวนงามขำเห็กหลีเข้าสีไห

                             ต้นฉบับจบแต่เท่านี้แล

วัดประดู่ทรงธรรม จ.พระนครศรีอยุธยา

วัดภูมินทร์ จ.น่าน

วัดภูมินทร์ จ.น่าน

วัดคงคาราม จ.ราชบุรี

วัดตะคุ จ.นครราชสีมา

วัดบางยี่ขัน กรุงเทพมหานคร

วัดเกาะพญาเจ่ง อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี

ขอขอบคุณท่านกวีนิรนามผู้ประพันธ์ "สรรพลี้หวน" และท่านขุนพรหมโลก(นามแฝง)ผู้จัดพิมพ์วรรณกรรม "สรรพลี้หวน"